Monitor survey/ After the new income tax law, what will freelancers do?
2024-05-02 10:34:37
TiranaPost
In April, the declarations for "Preliminary installments of tax on personal income from business" were published in the system for self-employed professionals.
Although these installments were in compliance with the new income tax law, which entered into force on January 1 and imposed a tax on self-employed persons at 15% up to 14 million lek income and 23% above this limit.
But the announcement of installments, as expected and as warned, was accompanied by many reactions. The debates arose mainly due to the half-hearted implementation of the law and the lack of prior information from the relevant state institutions.
First, there was ambiguity in the terms used, forcing the administration to delete the assessment notice from the system.
Secondly, the declaration of income was made according to the model of the old forms, i.e. the existing ones, but according to the new tax rates that start implementation from January 1, 2024 with the self-employed of free professions.
Thirdly, the period of the calculated and published tax installment was unclear and the 12-month payment was compressed into 9 months.
Fourth, in the calculations for the prepayment of the simplified tax by the tax administration, the 30% deduction of expenses (which the law provides for entities with a turnover of up to 10 million lek) is not taken into account, but only the expenses declared by the business, making the installments to result higher in relation to the preliminary calculations of the business, based on the logic of the law. Taxation said the deduction will be made early next year, as the new forms could not be completed.
In this mess of normative acts, those who suffered are the professionals who will be forced to pay sums, which most of them called high injustices, or they did not reserve them, because they followed the logic of the law.
The law has already been sent to the Constitutional Court by several interested parties. The reasons for sending the law to the Constitutional Court are the violation of equality between taxpayers, the principles of the rule of law, and the violation of competition between businesses with the effect of artificially increasing fees for services provided by independent professionals.
At the height of this debate, during the period April 23-30, "Monitor" conducted an online survey targeted at freelancers, through the platform aimed at measuring citizen response ECR (Engaged Citizens Reporting). The survey included a combination of quantitative and qualitative questions.
The response was high. The survey was completed by 613 freelancers, 35% of whom were women. Of them, 71% were from Tirana.
The results of the survey clearly showed the negative perception of the implementation of the new income tax law.
96% e të anketuarve u përgjigjën që aplikimi i tatimit progresiv do të kishte ndikim negativ në aktivitetin e tyre. Vetëm 3% thanë se nuk do të kishte ndikim, ndërsa zgjedhja për efekt pozitiv ose pa ndikim ishte më pak se 1%.
Pjesa më e madhe e subjekteve do të rrisin çmimet; 23% do të mbyllin biznesin, ose emigrojnë
Ndonëse e prisnin zbatimin e ligjit për tatimin mbi të ardhurat, profesionistët e lirë duket se janë dorëzuar përballë paqartësive ligjore dhe zbatimit gjysmak, që çoi në këstet e larta, që duhet të parapaguajnë.
Të gjithë do të duhet të përshtaten ndaj këtij realiteti të ri, ndërsa pothuajse të gjithë thanë që pasojat do të jetë negative, jo vetëm për ta por edhe klientët e tyre që do të përballen me kosto më të lartë të shërbimeve që do të marrin nga kontabilistët, avokatët, profesionistët e IT-së etj.
38% e të anketuarve thanë se do të detyrohen të rrisin çmimet, 26% deklaruan se do të sakrifikojnë fitimin neto dhe 4% deklaruan se do të ulin shpenzimet e aktivitetit. Ndonëse parashikojnë të rrisin çmimet, kjo duket e vështirë në një treg ku konkurrenca është e lartë. “Do të përpiqem të rris çmimet por kjo nuk është e lehtë pasi bizneset kanë bërë buxhetime. Mund edhe ta mbyll. Tashmë i kam lënë bizneset me tarifa të ulëta. Kam reduktuar me 60% aktivitetin duke hequr dhe të punësuarit”, komenton një kontabiliste nga Tirana.
Shumë të tjerë po mendojnë seriozisht që jo vetëm të mbyllin aktivitetin, por dhe të emigrojnë, që ishin zgjedhjet e 23% të të anketuarve. Konkretisht, 17.5% e të anketuarve thanë se do e mbyllin ose pezullojnë aktivitetin, ndërsa 5.4% të tjerë thanë se përveçse do mbyllnin biznesin do të largoheshin jashtë vendit. Kosova dhe Estonia ishin dy nga zgjedhjet e përmendura për emigrim.
“Do të mbyll aktivitetin e do e rihap në Kosove se ka sistem tatimor më të përshtatshëm”, ka shkruar, një konsulente nga Tirana. Një analiste dixhitale nga Kukësi pohon se “Do të mbyll aktivitetin në Shqipëri dhe do të krijoj një entitet ligjor në Estoni që të jep më shumë siguri në lidhje me politikat fiskale, dhe ka infrastrukture të shkëlqyer dixhitale”.
“Më duhet të mendoj e të zhvendosem të jetoj jashtë bashkë me familjen, tatimi mbi të ardhurat personale prek 2 të burimet e vetme të të ardhurave në familje (burrë e grua)”, thotë një ekonomist nga Tirana.
Dëmi moral që qeveria ka krijuar duke lejuar shpërdorime të mëdha të taksave, siç po rezulton nga hetimet e SPAK ndihet kudo në përgjigjet e këtij pyetësori.
“Do të aplikoj për vizë në Estoni si nomad dixhital që të përfitoj taksa 0. Nuk mund të paguaj 500 euro në muaj për 2500 euro rrogë. Të paktën jo në një vend si Shqipëria, ku taksat po shpërdorohen hapur dhe të akuzuarit dalin me arrest shtëpie”, thotë një zhvillues nga Tirana.
Rreth 3% e të anketuarve thanë se do të mbyllin aktivitetin dhe do të punonin në të zezë, ose do deklaronin më pak aktivitet sesa reali. Rreth 1% kanë shpresë se ligji do të rrëzohet në Gjykatën Kushtetuese dhe vetëm 0.8% thanë se do të paguajnë sa u thotë ligji. Pak po mendojnë që të kalojnë si shoqëri me përgjegjësi të kufizuar, apo të zgjerojnë aktivitetin në mënyrë që të përballojnë tasat e reja.
Ka tre skenarë, shkruan një profesionist i marketingut nga Durrësi: 1. Profesionistët do të rrisin çmimet. 2. Do të deklarojnë më shumë shpenzime e më pak faturime. 3. Do të pezullojnë aktivitetet.
“Pasojat do të jenë më negativet të mundshme, duke mbyllur shumë aktivitete, duke ulur numrin e bizneseve në treg, duke na përkeqësuar financat e kompanisë, duke pushuar punonjësit nga puna, duke ulur xhiron tonë si pasojë e mbylljes së bizneseve, një përkeqësim të gjithë bazës profesionale në Shqipëri, me pasoja evazionin dhe rënien e cilësisë në të gjitha profesionet e lira”, shkruan një, Auditues nga Tirana.
Profesionistët paralajmërojnë se efekti negativ do të ndihet edhe te shoqëritë tregtare. -“Ligji bazohet vetëm në një kod ekonomik të përgjithshëm pa marrë parasysh se shoqëria ofron shërbime të tjera përveç teknologjisë së informacionit. Ne kemi të punësuar të tjerë, ky ligj prek të gjitha shoqëritë tregtare jo vetëm të vetëpunësuarit! Duhet të shkurtojmë vendet e punës nën presionin e pagave të rritura dhe taksave të reja të cilat janë të papërballueshme ose do të rrisim çmimet ose të mbyllim aktivitetin. Biznesi ka një plan të paktën 10-vjeçar, ndërkohë që politikat fiskale të qeverisë ndryshojnë çdo vit, ndryshe nga premtimet. Jemi totalisht të zhgënjyer”, thotë një ekspert i shërbimeve të tjera të teknologjisë së informacionit nga Tirana.
Mosinformimi për shtyrjen e zbritjes prej 30%, bëri që 64% e të anketuarve të mos deklaronin shpenzimet
Fitimi i tatueshëm i profesioneve të lira, sipas ligjit të ri, do të llogaritej duke zbritur nga të ardhurat totale një vlerë të njohur apriori shpenzimesh në masën 30% (për të ardhurat deri në 10 milionë lekë), ose në rast të kundërt duke mbajtur kontabilitet të plotë të të ardhurave dhe shpenzimeve.
Por, për shkak se nuk u arrit të miratohej formulari i ri i deklarimit të të ardhurave shkalla tatimore 15% për tatimin mbi fitimin u llogarit në bazë të të ardhurave, shpenzimeve dhe fitimit të deklaruar nga vetë subjektet për 2023 që u përfshinë në regjimin e ri.
Ndërkohë, një fushatë informimi nga ana e financave dhe organeve tatimore mungoi.
Moszbatimi i plotë i ligjit shkaktoi amulli tek bizneset, një pjesë e madhe e të cilëve pohojnë se nuk i deklaruan shpenzimet, pasi ishin të informuar që do të zbriteshin automatikisht. Si rrjedhojë, subjektet u gjendën përballë faturave të papritura të larta, për shkak se shumë prej tyre panë që ishin tatuar për të gjitha të ardhurat.
64% e të anketuarve thanë se shpenzimet e vitit 2023 nuk janë zbritur nga detyrimi tatimor. Prej tyre, 82% thanë se nuk e kishin deklaruar shpenzimet, pasi mendonin se ato do të njiheshin dhe zbriteshin automatikisht, apo se mendonin se nuk ishte e nevojshme që ti pasqyronin ato.
Kredi për të paguar taksat
Të gjendur përballë një shpenzimi të papritur të lartë, pjesa më e madhe e profesionisteve të lirë deklarojnë se nuk kanë mundësi për të paguar. Kjo ishte përgjigjja e 75% të të anketurave, ndërsa vetëm 25% thanë që kishin mundësi për të paguar.
Shpresa kryesore e tyre është rishikimi i kësteve pas apelimit, apo dhe rrëzimi i ligjit nga Gjykata Kushtetuese. Këto opsione i kanë zgjedhur gati gjysma e të anketuarve që u shprehën se nuk kanë mundësi të paguajnë.
21% e të anketuarve thanë se nuk do të paguajnë pasi nuk kanë mundësi.
Ka dhe nga ata që deklaruan se do t’u drejtohen bankave për të marrë kredi, zgjedhja e 18% të të anketurave. Të tjerë, të gjendur përballë pamundësisë për të paguar, mendojnë të mbyllin aktivitetin (8.7%)
Ligji i ri do të rrisë evazionin
Në vitin 2014, qeveria e re socialiste vendosi që të përshkallëzojë tatimin mbi të ardhurat, duke e rritur atë deri në 23%, nga e sheshtë 10% që ishte më parë.
Fillimisht pragu mbi të cilin paguhej tatimi prej 23% ishte 130 mijë lekë dhe më pas u rrit gradualisht në 150 mijë dhe 200 mijë lekë që është aktualisht.
Ky nivel i lartë nxiti profesionistët të dilnin nga skema e sigurimeve dhe hapën biznese si persona fizikë, ku paguanin taksa minimale. Këto lëvizje nxitën tatimet që të bënin disa herë ndryshime ligjore që synonin të kufizonin këto shmangie, ku më i fundit është zbatimi i regjimit të ri tatimor nga 1 janari 2024 për tatimin progresiv me normat tatimore 15% dhe 23% për të vetë punësuarit, personat fizikë dhe tregtarë të shërbimeve të profesioneve të lira.
Por, edhe kjo lëvizje e fundit nuk pritet të luftojë evazionin, përsa kohë që pjesa tjetër e bizneseve të vogla do të vijojë të ketë tatim zero deri në 2029-n.
89% e të anketuarve thanë se vendosja e tatimfitimit për profesionet e lira do të rrisë evazionin dhe informalitetin dhe vetëm 3% deklaruan që jo.
-Parimisht çdo pagesë që do të mundem, do ta marr cash. Ata që duan faturë do t’i faturoj një 20% plus. Parapagimi është shumë i gabuar pasi krijon barrë të panevojshme. Pse mos ta bëjnë si mbledhja e TVSH-së që çdo 3 muaj, të del detyrimi dhe e paguan”, thotë një, programues nga Tirana.
Në vitin 2023 të 29 mijë profesionistët e lirë kanë deklaruar gjithsej të ardhura prej 85 miliardë lekësh, sipas të dhënave nga financat, ose rreth 810 milionë euro. Fitimi neto i deklaruar nga 29 mijë profesionistët e lirë në vitin 2023 ishte 51 miliardë lekë, ose 490 milionë euro.
Të ardhurat neto që i mbeten një profesionisti pas zbritjes së shpenzimeve prej rreth 1400 euro në muaj (490 milionë euro/29 mijë profesionistë). Në bazë të vetëdeklarimit të fitimeve neto për vitin 2024, rezulton se 29 mijë profesionistët e lirë do të paguajnë rreth 7.6 miliardë lekë (ose 75 milionë euro) tatimfitimi të thjeshtuar. Me zbatimin e kësaj norme të re, e ardhura neto e profesionistëve të lirë zbret në më pak se 1200 euro/muaj.
“Mendoj se shumë persona që kanë mundësi ta kthejnë pagesën në cash, do e marrin cash dhe do të deklarojnë një fitim fare minimal. Ne që paguhemi gjithsesi nga kompani të huaja nëpërmjet bankës nuk mund ta bëjmë këtë por do marrim kosto nga pagesa e taksës. Kjo është e vetmja kategori, nga e cila do mblidhet taksë. Është edhe një kategori e trete ku paguhen me bankë dhe thjesht do të marrin përsipër rrezikun duke mos i deklaruar. Disa profesionistë që kanë qenë në mëdyshje mes emigrimit apo jo, ky ligj do i shtyje ata të ikin përfundimisht Ne total nuk besoj se do të mblidhet ndonjë shumë domethënëse nga kjo takse, aq me pak aq sa mendon qeveria”, thotë një programues nga Tirana.
“Ky ligj do të shkaktojë shume evazion fiskal e rritje çmimesh që shume biznese nuk do t’i përballojnë siç jam unë, një biznes i ri që nuk kam as 6 muaj që e kam hapur niptin dhe tani po mendoj që ta mbyll dhe të gjej forma të tjera për të punuar dhe të mos të paguaj asgjë. Shumë biznese do të fillojnë të operojnë me para ne dore e kështu do rritet evazioni fiskal”, thotë një kontabilisti i ri nga Durrësi.
Dëmtohet statusi ekonomik i profesionisteve gra
Shumë femra kanë gjetur një burim të ardhurash përmes vetëpunësimit në profesione të tilla si kontabiliste, avokate, eksperte e teknologjisë së informacionit etj.
Sondazhi e targetoi posaçërisht dhe këtë grup, që rezulton ndër më të prekurat. 92% e të anketuarave femra thanë se vendosja e tatimit mbi të ardhurat dëmton statusin ekonomik dhe shoqëror të profesionisteve gra dhe vetëm 3% u përgjigjën që jo. Tatimi pritet të ndikojë negativisht sidomos vajzat e reja që janë në hapat e para të sipërmarrjes.
“Kam zgjedhur të kthehem në Shqipëri dhe të punoj remote për kompaninë sepse doja të jetoja në vendin tim si edhe për shkak të lehtësive të tjera. Tani më duhet të ndryshoj kontratën dhe të rikthehem në shtetin ku jetoja më parë”, thotë një analiste biznesi nga Tirana.
“Unë jam Avokate e re në profesion dhe nuk e kam aq të lartë fitimin sa të tatohem me 15%. Mendoj që duhet të bëhen disa përjashtime nga ky tatim si p.sh., këtu po flas për eksperiencën time personale. Jam Avokate e re dhe prej një viti kam zyrën time, tregu është shumë i ashpër dhe klientela është shumë e vështirë për t’u rritur. Për Avokatët e rinj p.sh., të paktën të bëhet një përjashtim nga ky tatim për 5 vitet e para, që dhe ne të kemi mundësi të qëndrojmë në treg”, thotë një avokate nga Elbasani.
It also has a negative effect on women who work to support the family.
"This law sinks the middle class. The impact on the state budget is insensitive, while our daily lives are ruined for us freelancers. Our income goes directly to supporting our families. The prices of food, rent, fuel have jumped without any control, while the tax takes away the possibility to afford our daily life ", says a translator from Tirana.
What the law provides
The Law "On Income Tax" was approved in March 2023 by the Parliament. In December, the decision approved by the Council of Ministers was published in the Official Gazette with the list of free professions services that will be included in the new taxation, including 26 types of activities starting from IT service, accounting, lawyers, education, doctors, real estate, news agencies, employment agencies, sports, tour operators, etc.
The law provides that net taxable income (taxable profit) from business for commercial individuals and self-employed individuals with an annual turnover of up to ALL 14,000,000 is taxed at the 15% tax rate and for businesses with an annual turnover over ALL 14,000,000 the tax rate is 23%.
The law provides for the selection of a special 30% a priori expense deduction regime for commercial and self-employed individuals with an annual turnover of up to ALL 10,000,000 or the option of choosing to declare deductible expenses based on the respective documentation and invoices for each expense.
While businesses with an annual turnover above ALL 10,000,000 to ALL 14,000,000 are taxed at the rate of 15%, but have the obligation to document the expenses through invoices.
Even the other category of businesses that are included in the annual income over ALL 14 million have the obligation to declare the annual expenses based on the respective documentation and invoices for each expense, but unlike the first band, the profit of this category will be taxed at the tax rate of 23% ./ O. Liperi
This article was published by Monitor Magazine and reposted by Tiranapost.al
