By Gabriele Romagnoli / "Mother, what is most valuable in life?" I wasn't asking my mother. He would have looked at me with confusion and answered: "Why should I give you advice? You know how to make mistakes yourself." The question was addressed to Mother Teresa. She had been operated on for a few days and the fact that I found myself next to her was the result of a series of random events. There was still a tube inserted into her throat, making her hoarse voice even more mysterious. The words he uttered were almost incomprehensible. And yet, the answer came strong and clear, repeated three times: “Sacrifice! Sacrifice! Sacrifice!".
Nënat e mësojnë, me shembuj ose më fjalë. Për breza të tërë, si të thuash, mendohej se s’kishte veprim tjetër të mundshëm ose meritokratik, asgjë të ndryshme që mund të kompensonte mëkatin e jetës. Në vazhdën e atyre lojërave të çuditshme të fatit, më qëlloi një libër shumë i famshëm që s’e kisha lexuar kurrë. Si mysafir i vetëm, ndodhesha në një hotel të humbur për dhjetë ditë. Në të shtatën, mbarova të tre librat që kisha marrë me vete dhe nuk kisha as Kindle. Librat e lexuar ia dhurova zonjës që merrej me hotelin. Mëngjesin tjetër, kur hapa derën për të zbritur te mëngjesi, gjeta përpara pragut një kuti plot me libra të përdorur. Në krye ishte “Hiri i Anxhelës”, nga Frank McCourt.
Anxhela është mamaja e protagonistit, ose më saktë, e autorit. Libri i tij përmban kujtimet e fëmijërisë në Irlandën katolike dhe shumë të varfër gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ajo punonte pak, e çdo herë që fitonte diçka, e shpenzonte në lokal, kthehej vonë në shtëpi duke kënduar këngë të trishta e duke pyetur fëmijët nëse edhe ata do të ishin të gatshëm të vdisnin për atdhe. Anxhela solli në jetë shtatë fëmijë, por tre i varrosi para kohe. Përjetoi atë dhimbjen që as emër s’ka, humbjen e një fëmije. Rezistoi. U poshtërua. Kërkoi lëmoshë. Kërkoi ndihmë. Përulej përpara të afërmve, përpara institucioneve, ndaj çdokujt që mund t’i jepte një dyshek e disa rroba për fëmijët e saj që po rriteshin. Franku e urren nënën për këtë sjellje, por e kthen në heroinë letrare, sepse letërsia e shpëton atë që jeta e keqkupton.
Ndonjëherë na pëlqen t’u vëmë emra të rinj flamujve të vjetër. Nuk flitet më për “sakrificë”. Përdoret termi “qëndrueshmëri”. Por sa i bukur ishte ai termi tjetër. Sa i vërtetë. Ndoshta ndodh sepse nënat kanë rreshtur së mësuari fëmijët e tyre me vlerën e sakrificës. Kujt do t’i shkonte në mendje t’i edukonte fëmijët me qëndrueshmëri? Duket mision i pamundur.
Ndoshta është thjesht një mënyrë për të mos e dëgjuar më. Kur sheh dhe dëgjon fëmijët që flasin për rrugë të shkurtra drejt suksesit, për mënyra të lehta për t'u përballur me jetën, për justifikime të pamundura, të krijohet përshtypja se askush nuk e ka thënë ndonjëherë atë fjalë në familje. Shpesh, ata që e kanë përjetuar sakrificën, në vend që ta përcjellin te të tjerët, preferojnë ta lënë pas, ta zhubrosin si një faqe të errët të historisë së tyre. Nuk është kështu. Mbrëmjen në të cilën Roberto Benigni mori çmimin Oscar, falenderoi prindërit e tij për dhuratën më të çmuar që i kishin bërë: dhuratën e varfërisë. Donte të thoshte se sakrifica të mëson se çfarë ka vërtetë rëndësi dhe se nga çfarë duhet hequr dorë. Por ndoshta edhe ky është një togfjalësh që nuk përdoret më.
*Gabriele Romagnoli is an Italian journalist, writer and screenwriter, with a long experience in the Italian media and in the management of several television stations. The article was translated into Albanian by Erjon Uka.
