The paradoxes of lying
Sipas Niçes, e vërteta është një ngrehinë shoqërore që shërben për të mundësuar bashkëjetesën njerëzore, për t'i dhënë asaj një themel ekzistencial.
2023-04-14 18:30:00
Erjon Uka
By Byung-chul Han / A new nihilism is spreading today. It does not stem from the fact that religious beliefs or traditional values are losing their validity. This nihilism of values, which Nietzsche expressed with "God is dead" or with the concept of "transformation of all values", we have already left behind. The new nihilization is a phenomenon of the XXI century.
This nihilism belongs to the pathological distortions of the information society. It arises the moment we lose faith in the truth. In the age of fake news, disinformation and conspiracy theories, we are losing sight of reality and factual truths.
Now information circulates completely disconnected from reality, in a super-real space. Faith in facts is being lost. Therefore we live in a de-factized universe. In this way disappears, with all factual truths, the common world to which we can refer in our actions.
Despite its radicalism, Nietzsche's critique of truth does not aim at its destruction, since it does not deny truth itself. It exposes only its moral origin. The truth is broken down, that is, reconstructed genealogically.
According to Nietzsche, truth is a social edifice that serves to enable human coexistence, to give it an existential foundation: "The quest for truth begins with the powerful observation of how opposite the real world is to the false one, and how all human life is uncertain if truth does not have absolute validity: it is a matter of moral conviction about the need for a stable agreement if there is to be a human society. If we want the state of war to cease, it must begin with the framing of truth, that is, of a valid and binding definition of things. He who lies, uses words to make the untruth seem true, so he abuses the strongest foundation."
The truth serves as an obstacle for the various claims on validity to bring about a bellum omnium contra omnes , i.e. a total division of society. As a necessary arrangement, it holds society together.
Kritika niçjane e shoqërisë sot përfton edhe më shumë radikalitet. Niçja do të vërente se vetëdija e ka humbur krejtësisht shtysën drejt së vërtetës, vullnetit për të vërtetën. Vetëm një shoqëri e pacënuar e zhvillon shtysën drejt së vërtetës. Zbehja e dëshirës për të vërtetën dhe shpërbërja e shoqërisë kanë një marrëdhënie reciprociteti mes veti. Kriza e së vërtetës lulëzon aty ku shoqëria shpërbëhet në grupime ose tribu midis të cilave nuk është më i mundur mirëkuptimi, ku nuk ka më asnjë emërtim të përbashkët të gjërave. Në krizën e së vërtetës humbet bota e përbashkët, madje gjuha e përbashkët. E vërteta është një rregullator shoqëror, një ide rregulluese e shoqërisë.
Nihilizmi i ri është një simptomë e shoqërisë së informacionit. Në të vërtetën që e mban shoqërinë të bashkuar ekziston një forcë e natyrshme centripetale. Forca centrifugale e informacionit ka një efekt shkatërrues në kohezionin social. Nihilizmi i ri vendoset brenda këtij procesi shkatërrues në të cilin edhe diskursi degjeneron në informacion, duke sjellë krizën e demokracisë.
Nihilizmi i ri nuk thotë se gënjeshtra merret si e vërtetë ose e vërteta mohohet si gënjeshtër. Përkundrazi, minohet vetë dallimi midis së vërtetës dhe gënjeshtrës. Kushdo që gënjen me vetëdije dhe i reziston së vërtetës, në mënyrë paradoksale e njeh atë. Gënjeshtra është e mundur vetëm kur mbahet i paprekur dallimi midis së vërtetës dhe gënjeshtrës. Gënjeshtari nuk e humb lidhjen me të vërtetën. Nuk lëkundet besimi i tij tek realiteti. Gënjeshtari nuk është nihilist, ai nuk e vë në dyshim vetë të vërtetën. Sa më shumë të gënjejë, aq më shumë konfirmohet e vërteta.
Lajmet e rreme nuk janë gënjeshtra: ato sulmojnë vetë faktin. De-faktizojnë realitetin. Kur Donald Trump me shkathtësi thotë çfarëdo gjëje që i leverdis, nuk është një gënjeshtar klasik që i shtrembëron qëllimisht gjërat. Përkundrazi, është indiferent ndaj së vërtetës së fakteve. Ata që janë të verbër ndaj fakteve dhe realitetit paraqesin një rrezik më të madh për të vërtetën sesa gënjeshtarët. Filozofi amerikan Harry Frankfurt do ta quante Trump-in një bullshiter. Bullshiter-i nuk i kundërvihet të vërtetës. Përkundrazi, është krejtësisht indiferent ndaj saj.
Megjithatë, shpjegimi i Frankfurt se përse ka kaq shumë bullshitter sot, është i pamjaftueshëm: “Marrinat janë të pashmangshme sa herë që rrethanat e detyrojnë dikë të flasë pa e ditur se për çfarë po flet \[…\] Kjo mospërputhje është e zakonshme në jetën publike, në të cilën njerëzit nxiten të flasin për çështje mbi të cilat janë injorantë \[...\] me besimin e përhapur se në demokraci çdo qytetar duhet të ketë një mendim për gjithçka, ose të paktën për gjithçka që ka të bëjë me menaxhimin e çështjeve publike”. Nëse "marrinat" i detyrohen njohjes së përciptë të fakteve, Trump nuk është një bullshiter. Harry Frankfurt duket se nuk e njeh krizën e sotme të së vërtetës: kjo nuk i atribuohet mospërputhjes midis njohurive dhe fakteve ose njohurive të pamjaftueshme të realitetit. Kriza e së vërtetës minon besimin te vetë faktet. Opinionet mund të jenë shumë të ndryshme prej njëra-tjetrës, por ato janë legjitime “për aq kohë sa respektojnë të vërtetat faktike”.
Liria e mendimit degjeneron në farsë atëherë kur nuk përfshin asnjë referencë ndaj fakteve dhe të vërtetave faktike. Erozioni i së vërtetës filloi shumë përpara politikës së lajmeve të rreme të Trump-it. Në vitin 2005, “The New York Times” zgjodhi neologjizmën “truthiness” si një prej atyre fjalëve që shënjojnë shpirtin e kohës. Vërtetësia (truthiness) pasqyron krizën e së vërtetës: me të, nënkuptojmë të vërtetën e perceptuar si pa objektivitet, pa qëndrueshmërinë e fakteve.
Arbitrariteti subjektiv prej së cilës përbëhet, e fshin të vërtetën. Ai shpreh qëndrimin nihilist ndaj realitetit. Është një fenomen patologjik i dixhitalizimit. Nuk i përket kulturës së librit. Është pikërisht dixhitalja ajo që gërryen faktin.
Prezantuesi televiziv Stephen Colbert, i cili shpiku fjalën “truthiness”, njëherë ka thënë: “Unë nuk u besoj librave. Ato janë gjithë fakte dhe pa zemër”. Prandaj Trump do të ishte një president i zemrës, i cili e përdor me pakicë intelektin. Zemra nuk është organ i demokracisë. Kur diskursi politik mbizotërohet nga emocionet dhe ndjenjat, vetë demokracia është në rrezik.
*Byung-Chul Han is a German-Korean philosopher. Before studying philosophy in Germany, he completed his metallurgy studies in South Korea. He is a professor at the University of the Arts in Berlin and the author of over 20 books translated into many languages. The article was translated into Albanian by Erjon Uka
