Shënime në Blog

The literature of modern sagas, or reading in the time of social networking

Mund të thuhet se pak janë momentet në histori që nuk kanë qenë mikpritëse për letërsinë. As teknologjia nuk e nxorri përfundimisht në pension letërsinë, por duket se ka krijuar një hapësirë të re në mendjen tonë.
The literature of modern sagas, or reading in the time of social networking

By Charles Finch / Until 2010, if you read, do not do it online. But the difference was noticeable: it was the decade that irreversibly changed the way we absorb text and in which the smartphone was transformed by a technological marvel into an object of primary necessity.

Suddenly, the sharpest political and cultural analysis came to us through the meme of the "confused lover." The racists used a funny frog to sweeten their messages. Since the Arab Spring, top reporters have often been passers-by panicked with Twitter accounts.

One of the strangest effects of this transition is that it brings back some very ancient human behaviors. The text we move through is nothing more than a papyrus, one of the first reading technologies and the oldest form of writing, the ideogram, has also come to the fore, which takes shape in the "emoji" panel. Surprisingly, opening a printed book in 2020 is more modern than talking in chat with friends.

It looks ridiculous until the moment it appears clear. After all, who can oppose the idea that communication, after an uninterrupted flow of data, has evolved continuously aiming at the most basic cerebral functions?

Think about that not very clear and annoying sound when you browse the images on Instagram and see it refreshed with a notification. Papyrus and ideograms died of their simplicity and were later resurrected for the same reason. The papyrus reappears like a waterfall without friction on the screen. While an entire alphabet of ideograms would be overwhelming, some of the key ideograms, scattered throughout our language, involve thousands of complicated reactions to several dozen universal symbols.

It can be said that there are few moments in history that have not been hospitable to literature. Neither technology has finally retired literature, but it seems to have created a new space in our minds.

The best example might be the narrative, which although recent, seems to define the decade: the works of Elena Ferrante and Karl Ove Knausgård. Almost overlapping in time, these two multi-volume European novels have gained tremendous and rapid fame thanks to the fact that they are very personal, very long and above all, perhaps for the unusual intensity and almost to blame with which people swallowed them. (As New York Times literary critic Dwight Garner unforgettably commented, reading the first volumes of Knausgård's "My War" was like "falling prey to malaria fever.") Above all these books were almost identical in their serious and unpredictable offer to the reader: a mediated approach, for many pages, precisely to a new kind of consciousness.

E pashmangshme në retrospektivë, dukej një arritje tronditëse në atë kohë. Romani ushqehet me tensione shoqërore dhe trilli në dekadën e parë të shekullit nuk përbënte përjashtim. Shkrimtarët kanë prodhuar saga të mëdha, inteligjente dhe shkëlqyese të familjeve dhe miqësive, në një stil të etur për të provuar aftësitë e tyre që ka arritur kulmin në libra të tillë si “Dhëmbët e Bardhë” të Zadie Smith; “Korrigjimet” nga Jonathan Franzen dhe “Koha është bastarde” nga Jennifer Egan. Rrezatonin nga bindja se një autor mund ta kqyrte jetën nga fillimi i mijëvjeçarit dhe t’ia ripropozonte lexuesve në një seri interpretimesh të hollësishme dhe vendimtare.

Në të kundërt, Knausgård dhe Ferrante premtojnë pak. Por atë pak e japin. Të dy tregojnë në vetë të parë jetën njerëzore nga brenda. Është diçka që sigurisht e kanë bërë shkrimtarë të panumërt, por ajo e tyrja duket se është bërë në një mënyrë të re dhe të rrezikshme: me një thjeshtësi dhe ambicie të pamëshirshme modestie.

Asnjë prej dy rrëfimtarëve nuk përllogarit të vërteta të mëdha nga përvoja. Të dy i besojnë vetëm asaj që përjetojnë personalisht; Ferrante portretizon hapësirën e ndërlikuar shoqërore të klasës punëtore napolitane, por në një gjendje hutimi që rishpiket vazhdimisht, ndërsa Knausgård braktis pothuajse çdo pretendim narrativ për të përshkruar kohën që ai kalon në tokë në mënyrën më të drejtpërdrejtë të mundshme.

Efekti që kjo metodë ka pasur tek unë, e besoj te shumë njerëz po ashtu, është ai i të krijuarit një besim dhe identifikim të menjëhershëm. Në momente të ndryshme mes 11 shtatorit 2001 dhe zgjedhjeve të vitit 2016, këto pretendime të kufizuara nuk m’u dukën pak ambicioze, por e vetmja kundërpërgjigje e shëndetshme e asaj që ishte shndërruar bota.

Dhe gjatësia e librave - me komplotet e tyre të pashkurtuara, ndonjëherë të mërzitshme - ka krijuar një version të ri e të thellë të asaj vetë-harrese që historitë më të mira mund të na japin. Leximi i Knausgård ose Ferrante, ose autorë të tjerë të zhanrit që kritikët e quajnë autotrillim, si Teju Cole dhe Rachel Cusk, ngjante më shumë me përvojën e të kaluarit kohën si një person tjetër, sesa të hyje brenda një historie.

Natyrisht edhe shkrimtarë të tjerë po ashtu janë përpjekur të tregojnë epokën e tyre dhe me shumë mundësi do ta mbajmë mend dekadën e vitit 2010 për narrativat e bukura të autorëve si George Saunders, Kelly Link dhe Colson Whitehead, një afërsi delikate e realizmit magjik dhe për këtë arsye mbase më të aftë të reflektojnë se sa të vërteta janë bërë gjërat surreale. (Shtëpia e Bardhë është ende duke u përpjekur për të blerë Groenlandën.)

Por ajo që i bën thelbësore auto-trillimet është se një numër i mjaftueshëm njerëzish janë tërhequr nga gjatësia, graviteti dhe ndershmëria e tyre, duke i shndërruar në mënyrë të pashpjegueshme në një fenomen. Kjo duhet ta ketë një kuptim. Por cilin? Ndoshta shpjegimi qëndron në faktin se librat e Knausgård dhe Ferrantes duken plotësisht të kuptueshëm.

Jetët që jetojmë në celularët dhe kompjuterët janë në të njëjtën kohë të parezistueshme dhe jo të qeta - nervoze, depresive, mashtruese. Ndërsa jeta jonë shoqërore, e cila është përgjithësisht fusha në të cilën lëviz romani, pjesërisht është shndërruar në një rrjedhë imazhesh dhe shpjegimesh të afërta, por të izoluara, ritmi i vëmendshëm njerëzor i auto-trillimit është një protestë që nënkupton se pavarësisht paraqitjes, ne ende nuk jemi bashkuar me kompjuterët tanë. Akoma jo.

Shumë prej nesh sot jemi në pozitën e jashtëzakonshme që kemi pasur mundësinë të jetojmë para dhe pas revolucionit të internetit. Jemi një grup i humbur, megjithatë edhe tani asnjë nga zakonet e mia teknologjike nuk më duket i pashmangshëm.

There is still a sense that this avalanche of innovation will end and we will reach a reasonable balance between the past and the present. It is an illusion, no doubt. However, writers such as Knausgård and Ferrante, to whom I have turned my head like many other readers, suggest something both surprising and comforting: that each of us has something too profound to give a name or to change it, and that for this very reason it has survived, for the time being, the glittering superficiality of our age. "Unin", suppose.

* Charles Finch is an American writer and literary critic. He has written a series of thriller novels set in Victorian-era England, and is very active with essays and book reviews in the American press. The article was translated into Albanian by Erjon Uka.