I show you the French anger
Historia e orës është emblematike. E dimë se sa kushton? Dikush tha 80 mijë euro. Pallati Elize u përgjigj se kushton dy mijë. E njëjta gjë si me reformën e pensioneve: a është vërtetë e pashmangshme? Faktikisht sot nuk dimë as sa kushtoi ora, as nëse reforma është vërtetë e nevojshme. I vetmi fakt është ai që në kokën e francezëve Macron shfaqet i aftë të mbajë një orë 80 mijë euro, dhe ta heqë atë në situata të caktuara.
2023-03-31 17:45:00
Erjon Uka
The great French writer Emmanuel Carrère does not tire for more than an hour talking about France erupting in protests against the pension reform, of a leader seen as a scapegoat by increasingly angry crowds and of a protesting youth because you no longer believe in the future.
Let's start with the footage of the riots in Paris. What does the French anger tell us?
There is a confrontation between two logics that normally coexist, but that at this moment are colliding head-on. I'm not an economist, so I don't have enough knowledge to know if what Macron says, that is, that the pension reform is not only necessary, but also inevitable, because the financial situation of France requires it. Macron says: I don't like to do it, but I have to do it. And he feels that he has some kind of courage within himself. He thinks history will prove him right. The problem is that the people respond: they don't see us, they don't understand what state we are in, they don't know that life will become impossible for us. Moreover, many are convinced that this reform is not so necessary and urgent and above all, that there are other ways to find the money, such as taxing the rich. And here's the small point, since Macron has been accused of privileging the upper classes, the rich, from the beginning. In my opinion, he resembles Valery Giscard d'Estaing whom I remember from my youth when he was in charge at the Élysée Palace. Both are very intelligent people, with a great awareness of their role and place in history. And both are annoyed that others are less intelligent than them. Which, of course, offends the French people.
What is behind this revolutionary feeling that the French people always have, the need to find a scapegoat, which in this case is Macron, as many days ago there were those who pointed out this alleged blunder of the 80,000 euro watch that he removed during television interview?
In fact, France has lost its prestige in almost every area, but if there is one thing it continues to be proud of, it is its social model. It should also be emphasized that this reform is coming at a time when people have become impoverished, they have lost their purchasing power. Has this revolutionary fever, this ability of the French to rise up, found its head? It can, because Macron is the perfect scapegoat. He, so to speak, has this honest arrogance, which he probably doesn't even notice. The history of the watch is emblematic. Do we know how much it costs? Someone said 80 thousand euros. Elise Palace replied that it costs two thousand. The same with pension reform: is it really inevitable? In fact, today we do not even know how much the watch cost, nor if the reform is really necessary.
A mund t’ia lejojë vetes Franca të bjerë në një situatë revoltash në këtë moment historik, me një luftë në Europë, dhe me Macron që është një lider i cili mund të ndërmjetësojë një zgjidhje diplomatike?
Kjo zemëratë e francezëve mund të gjykohet si qesharake krahasuar me rëndësinë dhe kërcënimin shkatërrues të luftës, por gjithsesi, shqetësimet e vogla të jetës së përditshme s’mund të shmangen. Dihet që sa më shumë të zgjasë lufta, aq më e lartë do të jetë tendenca që opinioni publik në gjithë vendet europiane të thotë: mirë, ta mbështesim Ukrainën, por le të kthehemi te hallet tona të brendshme. Dhe mbi këtë e vë bastin edhe Putini, sepse nëse opinionet publike i shtyjnë qeveritë të merren më pak me Ukrainën dhe ta ulin intensitetin e ndihmave në Kiev, Rusia do të avantazhohet. Dhe më shumë gjasa ka të ndodhë nëse vitin tjetër, në Shtëpinë e Bardhë do të kthehet një president republikan. Putin s’pret gjë tjetër veçse rikthimin e Trump.
A i keni parë manifestimet e fundit në Paris? Çfarë ju ka bërë më shumë përshtypje?
Gjatë protestave të para nuk kam marrë pjesë, por shkova t’i shoh. Në protestat e fundit, kur gjërat filluan të bëhen të dhunshme, nuk kam qenë në Paris. Gjendesha në male, sepse “L’Obs” më kërkoi të shkruaja një reportazh mbi shkrirjen e akujve. Ja pra, problemi i prioriteteve. Cilat janë ato? Kërcënimi për planetin, ngrohja klimatike, pasojat e luftës në Ukrainë, rreziqet për demokracitë tona përballë regjimeve totalitare? Ama mund të konsiderohet reforma e pensioneve më e rëndësishmja. Ka prioritete të mëdha, por secili prej nesh ka të tijat, përfshirë problemin e pagesës së faturave apo pensionit. Në Francë është zakon të thuhet se ka nga ata që zotërojnë mjetet e duhura për t'u shqetësuar për fundin e botës, dhe nga ata që mundësinë e vetme për t’u shqetësuar e kanë për të përballuar jetesën. Është një shprehje e thjeshtë, që më duket shumë korrekte.
Protestojnë edhe të rinjtë francezë. Pse do të protestonte një djalë kundër reformës së pensioneve? A do edhe rinia të mbrojë stilin e jetës së shënjestruar nga terroristët e 13 nëntorit 2015?
E kuptoj që protesta e të rinjve mund t'ju duket paksa e çuditshme. Por është një zemërim që shkon përtej reformës së pensioneve. Ata janë fëmijë që ngrenë krye kundër një të ardhmeje të dhjerë, dhe jo vetëm në planin social. Sa i takon sulmeve, ata që ndodhen sot në rrugë nuk janë saktësisht të të njëjtit lloj të goditur më 13 nëntor 2015 në tarracat e kafeneve pariziane. Në atë kohë ishte më së shumti rinia urbane. Franca që proteston sot, është ajo e zonave më të thella, e periferive, ajo Francë që tashmë ishte ngritur me jelekverdhët. Pas sulmeve të 13 nëntorit, u gjetën kompjuterët e terroristëve dhe brenda kishte dosje me listën e objektivave të ardhshëm që terroristët donin të godisnin. Përmendeshin gjithashtu lëvizjet tradicionaliste katolike dhe vendet e takimit të lëvizjes punk. Mund të thuhet se terroristët ishin "inteligjentë" në mënyrën e tyre, sepse po të kishin goditur të rinjtë ultra-katolikë ose të apasionuarit pas muzikës punk, nuk do të kishte të njëjtin emocion kolektiv si për kategorinë e madhe të të rinjve që pretendonin të drejtat për çlirim.
Duke njohur dashamirësinë tuaj për Philip Dick, si i shihni zhvillimet e inteligjencës artificiale dhe si do ta ndryshojë ajo raportin mes njeriut dhe makinerisë?
Më vjen të qesh me këtë pyetje, sepse pikërisht mbrëmë, duke përgatitur reportazhin tim mbi shkrirjen e akujve, pyeta ChatGPT: shkruaj 5000 fjalë mbi shkrirjen e akujve. Madje pata edhe arrogancën të shtoja: “Në stilin e Emmanuel Carrère”. Më duhet të them se rezultati nuk ishte aspak i keq, edhe pse qartësisht kishte pasaktësi në tekst. Tani për tani, identiteti im letrar është i sigurt, por jemi vetëm në fillim. Pas disa vitesh, nuk jam i sigurt nëse mund të them të njëjtën gjë. Përsëri, çështja lidhet me nivelin e rëndësisë së gjërave. Kjo historia e inteligjencës artificiale është një temë e madhe. Do të na e ndryshojë trurin, për këtë kam pak dyshime. Ndër revolucionet e mëdha të njerëzimit, më i fundit është ai i Internetit. Unë mendoj se aplikimet e inteligjencës artificiale do të jenë edhe më shkatërruese dhe, në shumë mënyra, të rrezikshme. Do të jetë një ndryshim rrënjësor i qytetërimit, deri në atë pikë sa duhet dyshuar nëse do të mbetet më qytetërim.
*Emmanuel Carrère is a French writer, screenwriter and director. Author of 18 books, 7 films and winner of many literary awards, including "Prix Femina", "Hemingway" and "Prince of Asturias". This interview was translated into Albanian by Erjon Uka.
