"E pluribus unum", the only reasonable utopia we have created
Revolucioni i madh i kësaj kohe është revolucioni i grave. Mjaft të mendoni se që në fillimet e historisë, gjysma e njerëzimit ka qenë në shërbim të gjysmës tjetër, madje Aristoteli ka shkruar se gratë janë qenie inferiore, dhe këtu po flasim për pikën më të lartë të qytetërimit perëndimor. Është çështje dinjiteti, drejtësie, por jo vetëm kaq. Është një çështje politike, intelektuale.
2023-02-26 20:11:28
Erjon Uka
Autocracy versus democracy. Nationalist populism against federal Europe. But also the vulgar and declamatory left against the left of equality and social justice. The much-loved Spanish writer, Javier Cercas, does not consider himself an intellectual. "For a long time I was horrified simply by the idea that someone could push me to become like that." But for many years, he has already agreed to intervene in the European public debate, with articles and lectures that have already been summarized in the book "Blind Shots". On January 18 of this year, the Spanish newspaper "El País" published the text of a long conversation at the Elysee Palace with French President Emmanuel Macron, which, as the Spanish media described it, a meeting "of the most intellectual of European leaders and the writer who has messed up like few others, the mechanisms of power".
You wrote that "the theme of our time is the crisis of democracy, which does not represent an empty cliché, but a tangible reality".
The optimism typical of the turn of the last century is over. The idea, according to which democracy in some countries and in some certain circumstances, is "the only game in town" has ended. Even within the European Union, democracy is at risk, as in Hungary or Poland. It appeared after 2008. The economic crisis of 2008 is comparable to that of 1929. The crisis of 1929, as we well know, led to the rise or consolidation of fascism and totalitarianism and the Second World War. The crisis of 2008 brought about the rise or consolidation of what I call nationalist populism. In the twentieth century, fascism was not Nazism, which in turn was not Falangism. This is how national-populism changes its face from one country to another: Donald Trump and Brexit, Catalonia and Bolsonaro in Brazil. Radical nationalism and skepticism towards democracy are common, certainly very different from a century ago. For me this is the main problem. And we see it with the war in Ukraine. The occupation has internal causes in Russia, there is an existential crisis of Russia, Putin has given an imperial answer to this question, but this war must be placed in a wider context. It is the first large-scale militant manifestation of national-populism. Putin was important to Trump, he supported Brexit and Catalan separatism, funded several European nationalist parties, was very determined to make democracies weaker and more fragile. This is the great challenge today, between democracy and autocracy. For me this is the main problem. And we see it with the war in Ukraine. The occupation has internal causes in Russia, there is an existential crisis of Russia, Putin has given an imperial answer to this question, but this war must be placed in a wider context. It is the first large-scale militant manifestation of national-populism. Putin was important to Trump, he supported Brexit and Catalan separatism, funded several European nationalist parties, was very determined to make democracies weaker and more fragile. This is the great challenge today, between democracy and autocracy. For me this is the main problem. And we see it with the war in Ukraine. The occupation has internal causes in Russia, there is an existential crisis of Russia, Putin has given an imperial answer to this question, but this war must be placed in a wider context. It is the first large-scale militant manifestation of national-populism. Putin was important to Trump, he supported Brexit and Catalan separatism, funded several European nationalist parties, was very determined to make democracies weaker and more fragile. This is the great challenge today, between democracy and autocracy. but this struggle must be placed in a wider context. It is the first large-scale militant manifestation of national-populism. Putin was important to Trump, he supported Brexit and Catalan separatism, funded several European nationalist parties, was very determined to make democracies weaker and more fragile. This is the great challenge today, between democracy and autocracy. but this struggle must be placed in a wider context. It is the first large-scale militant manifestation of national-populism. Putin was important to Trump, he supported Brexit and Catalan separatism, funded several European nationalist parties, was very determined to make democracies weaker and more fragile. This is the great challenge today, between democracy and autocracy.
This war was at the center of your conversation with President Macron. You said that the war in Ukraine could be the prologue. Yes, but whose prologue?
With Macron I tried to make a historical parallelism, with a thousand warnings, between what happened in Spain in the 30s and what is happening today in Ukraine. In Spain there was a struggle between democracy and totalitarianism, and Spain was abandoned by European democratic systems. I said this to the French president at the Elysee Palace. Hitler and Mussolini supported Franco and the result for Spain was not three years of war, but 40, because Francoism was the continuation of war by other means. Today, fortunately, democratic Europe is supporting Ukraine, doing what it failed to do with Spain in the 1930s. Ukrainians fight for our values, I know that in this war not everyone believes in democracy, but this also happened in Spain. I told Macron that the war in Spain was the prologue to the world war. And I raised with him the question of whether the war in Ukraine could be the beginning of something worse. Macron replied that his main concern, shared with Europe and the Americans, was to support Ukraine and at the same time avoid prolonging the war that would turn into a world conflict. This balance is fragile and dangerous. I belong to the first generation of Europeans who have not known a war between the great powers in Europe, except for the one in the former Yugoslavia. We thought that a united Europe would protect us from war, but we see that this is not the case. The danger of the great war exists. We cannot rule out that there is a real possibility of war. Stefan Zweig wrote in 1913-1914 that for the Europeans of his time, talking about the war was like talking about ghosts, like something unreal. But it all came to an end. That's why I'm not calm.
Askush nuk mund të jetë. Unë do të shtoja se shumë shohin një Europë të munguar, të kushtëzuar shumë nga interesat e shteteve përbërëse, veçanërisht të atyre më të fortëve. A është Europa e Bashkuar ende një ide e mirë?
Ndihem një europian ekstremist, shprehje nga Erri De Luca kjo. Europa është e vetmja utopi e arsyeshme që ne europianët kemi shpikur, në kuptimin më të pastër të fjalës. Europa ka qenë prej shekujsh vendi ku therëm njëri-tjetrin, dhe periudha jonë e pasluftës ishte periudha më e gjatë e paqes që nga lufta e Trojës. Në shekullin e njëzetë, ne shpikëm disa utopi mizore, vrastare, ndërsa kjo është e vetmja që ka vetitë për të ruajtur paqen. Prandaj është një projekt revolucionar: vende të ndryshme, me gjuhë dhe kultura të ndryshme, bashkohen pasi kanë luftuar për shekuj. Nëse do të duhej ta thoja me një slogan, do të zgjidhja “e pluribus unum”: Nga shumë, një. Është projekti më i madh i shekullit tonë. Por unë nuk di nëse europianët janë në lartësinë e këtij projekti. Në këtë pikë kam pasur një mosmarrëveshje me presidentin Macron. Mendoj se projekti europian ka problemin e të qenit elitar. Pas luftës botërore, disa politikanë italianë, gjermanë dhe francezë hodhën hipotezën për një Europë të bashkuar. Por ende nuk është bërë një projekt popullor. Macron më tha se nuk është e vërtetë, se Europa është popullore, se njerëzit e quajnë të rëndësishme euron, se gjatë pandemisë Europa ekzistoi. Por italianët fillimisht u ndjenë të braktisur, ashtu siç ndodh sot në krizat e migracionit. Është e vërtetë që njerëzit janë të vetëdijshëm për Europën, por nuk e ndiejnë kaq të rëndësishme atë. Ka një mungesë të mbështetjes popullore, sentimentale. Për ta arritur, duhet të bëjmë një revolucion, t'i japim fund izolimit, duhet të braktisim një botëkuptim nacionalist të mishëruar prej përjashtimit të identiteteve dhe të arrijmë në federalizëm, me sovranitete të përbashkëta, me identitete komplekse. Një revolucion i domosdoshëm.
Në vitin 2019 iu kundërvutë atyre që bllokuan një anije në Mesdhe, në atë kohë ishte ministri i Brendshëm italian Matteo Salvini me “Open Arms”. Sot përsëri lufta politike po bëhet rreth emigrantëve. E ndërkohë pak ditë më parë pati të tjera vdekje gjatë lundrimit.
E kuptoj fare mirë që emigracioni nuk është një problem i lehtë, se duhet të kemi një politikë serioze në Afrikë. Nuk është problem i Italisë dhe i Spanjës, është problem i gjithë Europës. Por nuk mund të pranohet që teksa ka njerëz në det, gra, fëmijë, burra, qeveritë pyesin se çfarë të bëjnë. Kjo nuk është një pyetje politike, është një pyetje që vjen përpara politikës. Është morale, etike. Para së gjithash këta njerëz duhet të shpëtohen, pastaj të bëhet diskutimi. Më indinjon mendimi se në det ka njerëz të dënuar me vdekje, vetëm sepse duan të vijnë në Europë.
Do të doja ta përfundoja bashkëbisedimin tonë me një shpresë për ndryshim. Thoni se kjo koha jonë nuk është as e luftës, as e demokracisë, por është e grave. Pse?
Sepse revolucioni i madh i kësaj kohe është revolucioni i grave. Mjaft të mendoni se që në fillimet e historisë, gjysma e njerëzimit ka qenë në shërbim të gjysmës tjetër, madje Aristoteli ka shkruar se gratë janë qenie inferiore, dhe këtu po flasim për pikën më të lartë të qytetërimit perëndimor. Në Spanjë, deri njëzet vjet më parë, gratë e vrara nga burrat as që nuk numëroheshin. Të drejtat e barabarta midis burrave dhe grave përbëjnë një revolucion total që nuk është vetëm për gratë, sepse pa burrat ky revolucion është i pamundur. Është çështje dinjiteti, drejtësie, por jo vetëm kaq. Është një çështje politike, intelektuale.
*Javier Cercas is among the most widely read contemporary Spanish writers, also a professor of literature at the University of Girona. Author of 12 novels, his books "The Deceiver", "Soldiers of Salamis" and "Monarku i hijeve" have been translated into Albanian. This interview was translated into Albanian by Erjon Uka.
