Guns, steel and disease defined European superiority over the rest of the world
2022-09-04 14:51:37
TiranaPost
By Andrea Muratore
The evolution of civilizations? It is dictated by political and military balances. It is shaped by people's ability to access raw materials and resources. But above all, it is determined by the people's resistance to systemic changes dictated by nature.
The focus of the influence of different areas of the world on history, according to researcher, ethologist and sociologist Jared Diamond, is combined between 3 factors: the technical ability to master economic, industrial and military weapons to create and maintain development; access to functional raw materials to power this technique, with metals and steel capable of making a difference in the long run; and by resistance to pathogens and the ability to use disease, intentionally or not, to strike hostile peoples.
This, in a nutshell, is the essence of the 1998 Pulitzer Prize-winning book Guns, Steel, Disease, in which Daimond presented an evolutionary theory of the human species based on these precise determinants. The author starts the book with an ambitious question: "We all know that the peoples of different parts of the world have had very different histories. During the 13,000 years that have passed since the end of the last ice age, true industrial societies have arisen in some cases, in some cases agricultural societies without a written culture, while in others hunter-gatherer tribes equipped only with stone tools" .
"These inequalities have been of fundamental importance in the affairs of the planet, because the industrialized peoples who possessed a written culture have conquered or exterminated all others. These differences are the most evident basis of all world history, but their causes remain far from clear. Then, where do they originate from? - he asks.
For Daimond the answer lies in the weapons-steel-disease triptych, starting from the first historical definition of human progress: the agricultural and pastoral revolution, which in large regions led to the progressive settlement of peoples at the end of the Neolithic era in the fertile areas of Anatolia, Mesopotamia, India, Egypt, China and the two Americas.
Gjeografia dhe mjedisi, e kanë formësuar shpejtësinë e përhapjes së bujqësisë, dhe së bashku me të, edhe afrimin midis kafshëve dhe njerëzve. “Vetëm një numër çuditërisht i vogël gjitarësh barngrënës tokësorë janë zbutur në historinë njerëzore”- vëren eksperti.
“Për të qenë të saktë, 14 prej tyre. Pesë janë përhapur në të gjithë botën (delet, dhitë, lopët, derrat dhe kuajt) dhe 9 kanë arritur njëfarë rëndësie vetëm në zonën e origjinës nga devetë tek lamat. Epoka e gjitarëve të mëdhenj shtëpiakë filloi me delet, dhitë dhe derrat 8000 vjet më parë, dhe mbaroi me devetë 2500 vjet më parë, pastaj asgjë më shumë.
Gati që të gjitha sukseset në këtë fushë janë përqendruar në kontinentin Euroaziatik, dhe kjo ka përfaqësuar një fakt me rëndësi të madhe në historinë e njerëzimit. Bujqësia dhe blegtoria bënë të mundur lindjen e komuniteteve të para të qëndrueshme, i kanë ndihmuar ato ndër shekujt q të menaxhojë proceset e zoonozës, pra transmetimin viral të patogjenëve nga kafshët tek njerëzit, duke i bërë popujt evropianë më rezistentë se ata të Amerikës Latine.
Ndërkohë gjeografia ka luajtur një rol vendimtar në përhapjen e njohurive teknologjike. Duhet theksuar se popujt e botës mund t’i pranojnë shpikjet e fqinjëve të tyre me lehtësi më të madhe ose më të vogël në proporcion me lidhjen e tyre tokësore me ta. Shoqëritë bujqësore të qëndrueshme krijuan bashkësitë e para të organizuara. Kompleksiteti i shteteve lindi pikërisht nga nevoja për të organizuar prodhimin, dhe evoluoi për të krijuar institucione, objektiva strategjikë, perspektiva ekspansioniste.
Diamond i jep gjeografisë rolin kryesor në përcaktimin e proceseve historike. “Pse nuk prodhoheshin vegla metalike në Australi, pse nuk mbërriti aty shkrimi, dhe pse nuk u krijuan shoqëri komplekse?”– pyet ai në libër.
Sepse këto përparime janë të rezervuara për disa popullata të mëdha fermerësh, ndërsa aborigjenët mbetën gjithmonë gjuetarë-mbledhës, duke mos gjetur hapësirë ??për të zhvilluar një kulturë bujqësore në një tokë, ku “thatësia, steriliteti dhe pasiguria klimatike e kufizuan numrin e banorëve në disa qindra mijëra, në dallim nga dhjetëra miliona banorë në Kinë”.
Shembullin më ekstrem e gjejmë tek tazmanianët, qy mbetën për 10 mijë vjet të izoluar nga bota, si pasojë e rritjes së nivelit të detit pas Epokës Akullnajore. Kur evropianët mbërritën atje në vitin 1642, panë se tazmanianët zotëronin kulturën materiale më elementare në botë, pa teknologji, pa asgjë të papërshtatshme për përdorim armësh, dhe të pa ekspozuar ndaj patogjenëve evropianë.
Popullsia vendase vdiq në kontaktin e parë me sëmundjet e kolonizatorëve. Përzierja e armëve-çelikut-sëmundjeve, ose shuma e epërsisë ushtarake, efikasitetit më të madh teknologjik dhe aftësisë maksimale për t’i rezistuar patogjenëve, ishte për Daimond guri i themelit për zgjerimin kolonial të evropianëve midis shekujve XV-XIX.
Në fakt, Diamond u jep një rëndësi gjithnjë e më të madhe këtyre tre elementëve, duke e cilësuar sëmundjen si ndryshuese e vërtetë të situatës:”Fruthi, lija, gripi, tifoja, murtaja dhe sëmundje të tjera shfarosën popujt e kontinenteve të tëra, dhe ishin aleatë të fuqishëm të evropianëve”- shpjegon ai.
In addition, Daimond says that empires like Rome's were better able to manage the relationship between space, power size, and resource management. Other civilizations, such as the Chinese, chose to condemn themselves to self-isolation, losing important technological advantages between the 15th and 17th centuries.
Source: Bota.al
