Shënime në Blog

Art does not solve problems, it simply formulates them in the right way

Gjërat kryesore që inxhinieria më ka mësuar në procesin e të shkruarit kanë qenë këto: Së pari, mësova se përpjekja dhe rezultati nuk janë domosdoshmërisht të lidhura me njëra-tjetrën (në shkollën e inxhinierisë mund të bëhej gjithçka për bukuri dhe të prishej çdo gjë në rreshtat e fundit). Pastaj më ka bërë të ndihem i qetë dhe t’i mendoj gjërat në termat e shkak-pasojës.
Art does not solve problems, it simply formulates them in the right way

George Saunders is one of the greatest modern writers and above all, a very kind man. If you have not read anything yet, at least read the speech he gave to the students: “Selfishness is useless. Congratulations ", with messages in every phrase, in every line. Both in life and in books, he always wants to see with the eyes of his interlocutor, because his own are not enough. He also won the Man Booker Prize for his book "Lincoln in Bardo".

You wrote that "I would like my works to touch and change people". What is literature to you?
It is a way to find the way to the meaning of life. I think great writers offer an imitation of what God can think of us. The writer sees human action and begins to show it, which he presents to us in a more functional and loving way than we could do ourselves.

What can literature do and what can it not do?
The honest answer is I do not know. We write to discover it. We can appreciate the power of literature as we observe the effect it has on our minds. Initially the mind is in a certain place. We start reading and the mind changes. In the end, we experienced a kind of transformation. And that's all: this is what literature manages to do. Speaking of myself, and if the book I am reading is a good book, I feel more alert, more open, more interested in what surrounds me. Then that feeling fades, but at least I realized it was possible. So literally literature offers a lot.

You studied and worked as an engineer. I think perspectives that go beyond the social sciences enrich language and thought as well: Primo Levi, Gadda, Asimov or David Quammen.
The main things that engineering has taught me in the process of writing have been these: First, I learned that effort and result are not necessarily related to each other (in engineering school everything could be done for beauty and everything could be ruined in last lines). Then it made me feel calm and think things in terms of cause and effect. If a story manages to touch you, it does so for reasons we need to be able to see and unlock. This awareness has shaped me as a very patient writer: if it does not work, I can not justify saying "I have been working for three years!". If something goes wrong, it happens either because I am not a good writer or because the story does not stick. So I just did not respect the exact way of cause and effect.

I am curious to know more about your relationship with "reality", which Nabokov said was the only word to be written in quotation marks. In the book "Lincoln in Bardo" use reality and transform it to your liking. In "Flat Brain Time" write disturbing reports. Tragicomic remains your key.
I think what we call "reality" is clearly subjective. So I do not have to stick to the so-called "realism", which is just another form of exaggeration and meaning, but which takes some force from the similarity with the way the world "looks" to us when we are in the usual state in it which we use language to create comfortable communication for life (when we say “the bus is coming” or “I am hungry”). Every time I write in a more "strange" way I feel that I am more honest, or at least offer a point of view opposite to the usual one. When writing, I always start with an old idea and then do revisions and revisions to make the writing piece more honest, more like myself. What has this got to do with "reality?" I think a good deal of fabrication clears stains from our glasses. We see things as they are, or at least we see that things are not always the same for everyone (because we see the world through the eyes of another) and, most importantly, we can see things we have not noticed before , and gain a deeper understanding of the prevailing logic of things. Or we can say of God.

Duket se të rinjtë nuk gjejnë më në libra atë përballjen me problemet si më parë.
Mendoj se varet nga secili prej tyre. Një pjesë është e sigurt që po, sepse të tillë njoh mes studentëve të mi dhe leximeve që sugjeroj. Por duhet thënë se mënyra se si i tregojmë historitë është gjithmonë në evolucion. Për sa kohë njerëzit do të kërkojnë për t’u bërë më të mençur, gjithçka do të shkojë mirë. Megjithatë, mendoj se nuk ka asnjë formë tjetër arti që krijon një intimitet të tillë midis krijuesit dhe marrësit, siç arrin ta bëjë një libër. Kur lexojmë një libër të mirë, jemi në komunikim të ngushtë me një mendje tjetër njerëzore, nën ndikimin e gjuhës, një gjuhë që mund të jetë mjaft e plotë dhe intime. Nuk ka gjë më të mirë nëse kërkojmë siguri për të përbashkëtat midis njerëzve: mendja ime dhe mendja jote të bashkuara nga gjuha.

Duke folur për Çehovin, ju shkruani: “Një vepër arti na prek kur është e sinqertë”.
Sinqeritetin e ndjejmë kur një artist merr një pyetje që na vërtitet ndër mend dhe i përgjigjet ndershmërisht, kur duket më i shqetësuar të zbulojë sesa të duket, kur është i gatshëm të jetë kurioz dhe të heqë dorë nga të qenit “i drejtë”. Ndoshta ai shkrimtar apo ajo shkrimtare nuk e duron dot falsitetin. Është më i interesuar të kuptojë se si mund t’i duket një gjë e caktuar dikujt që nuk ndan të njëjtin mendim. Ka një ndjenjë habie në atë lloj shkrimi. Në vend të japë mesazhin se “është kështu”, ky lloj shkrimtari thotë: “Epo të punojmë bashkë, unë dhe ti lexues i dashur, për të parë se si është”. Kjo është ajo që gjej tek Çehovi - ai është mjaft i fortë për të qenë i pasigurt, - dhe kjo të jep ndjenjën se ai ka një dashuri të madhe për botën ashtu siç ajo është.

"Një tregim është si një tryezë me objekte sipër". Cili është pra ndryshimi midis letërsisë dhe realitetit?
Të përzgjedhësh dhe t’i japësh formë. Një rrëfim – qoftë ky edhe shumë “realist” – është rezultat i mijëra zgjedhjeve që e zhvendosin tregimin nga përditshmëria drejt mbretërisë së mitit. Por kur trajtohet siç duhet, historia që ka të bëjë me jetën reale, na tregon gjëra që normalisht mund të mungojnë, të vërteta të mëdha e të vogla, dhe na bën të vetëdijshëm se sa shpejt gjykojmë në jetën reale. Një tregim e ngadalëson kohën dhe na jep shansin për t’i parë më nga afër vendimet morale që merren. Na tregon mendjen tonë dhe, brenda historive që janë vërtet të mrekullueshme, dëgjoj gjithmonë një zë që thotë: A mund të duash më shumë dhe të jesh më i duruar?

Çehovi thoshte se “arti nuk i zgjidh problemet, ai duhet thjesht t’i formulojë në mënyrën e duhur”. Ndërsa ju shkruani: “Kjo është ajo që bën një artist: ngarkohet me përgjegjësi”. Cilat përgjegjësi?
Artisti nga përkufizimi është përgjegjës për gjithçka: për çdo presje, çdo paragraf, për çdo gjë të vetëdijshme dhe çdo gjë rastësore. Përtej punës, unë ndershmërisht mendoj se artisti ka të njëjtat përgjegjësi si çdokush tjetër. Por një artist është dikush që e ka shumë të zhvilluar aftësinë për të banuar brenda një vepre, për t’i nxjerrë në pah fuqi të reja dhe për t’i ndryshuar derisa të jetë ajo që ai dëshiron të jetë. Dhe kur e përfundon, ka krijuar një subjekt që njerëzit e së ardhmes mund të thonë: “Ah, nuk jam i pari apo i fundit që kam kaluar këtu dhe s’do të jem i vetmi”. Dhe të ngushëllohen. Ose mund të thonë: “Askush nuk e ka zgjidhur këtë enigmë më parë. Ose s’jemi të aftë, ose sepse kështu është natyra jonë”. Dhe të ndihen të poshtëruar. E pastaj t’ia rinisin luftës, por këtë herë me ca muskuj më shumë.

* George Saunders is an American writer best known for his short stories, essays, novels, and children's books. Contributor to several newspapers and magazines such as "The New Yorker", "Harper's" and "The Guardian", has been honored with important literary awards such as "Man Booker Prize" or "PEN". This interview was translated into Albanian by Erjon Uka.