Ekonomia

Why do central banks raise interest rates to curb inflation?

Why do central banks raise interest rates to curb inflation?

Everything is going up: electricity, oil, vegetables, internet, hotels, flights and now, interest rates.

The war in Ukraine, ongoing lockdowns in China, an ongoing energy crisis and disrupted production chains have all crashed into a huge appetite for goods and services, upsetting the delicate balance between supply and demand and driving prices to record highs.

In near-synchronised fashion, central banks from around the world are rushing to raise their key interest rates in a bid to tame rising inflation, which, to their dismay, continues to break monthly records.

The European Central Bank (ECB) became one of the latest institutions to change monetary policy, ending a long chapter of negative rates dating back to the worst years of the EU sovereign debt crisis.

Its counterparts in Sweden, Norway, Canada, South Korea and Australia have taken similar steps in recent months, reacting to dire inflation readings. The United States Federal Reserve raised rates twice by 0.75 percentage points, the biggest increase since 1994.

The Bank of England recently raised interest rates by the largest amount in more than 27 years.

But what exactly is the reason behind this move?

Central banks are public institutions of a unique nature: they are independent, non-commercial entities charged with managing the currency of a country or, in the case of the ECB, a group of countries.

They have exclusive powers to issue banknotes and coins, to control foreign exchange reserves, to act as emergency lenders and to guarantee the good health of the financial system.

The main mission of a central bank is to ensure price stability. This means they must control both inflation - when prices rise - and deflation - when prices fall.

Deflation depresses the economy and fuels unemployment, so each central bank sets a moderate, positive inflation target - usually around 2% - to encourage gradual and steady growth.

But when inflation starts to skyrocket, the central bank is in deep trouble.

Hyperinflation can quickly destroy the gains reaped in earlier years of prosperity, erode the value of private savings, and eat into the profits of private companies. Bills become more expensive for everyone: consumers, businesses and governments are all left scrambling to make ends meet.

"High inflation is a big challenge for all of us", said the president of the ECB, Christine Lagarde.

This is when monetary policy comes into play.

A banker's bank

Bankat komerciale, ato ku shkojmë kur duhet të hapim një llogari ose të marrim një hua, marrin hua direkt nga banka qendrore për të mbuluar nevojat e tyre më imediate financiare.

Bankat komerciale duhet të paraqesin një aktiv të vlefshëm – të njohur si kolateral – që garanton se do t'i kthejnë këto para. Obligacionet publike, borxhi i emetuar nga qeveritë, janë ndër format më të shpeshta të kolateralit.

Me fjalë të tjera, një bankë qendrore u jep hua bankave tregtare, ndërsa bankat komerciale u japin hua familjeve dhe bizneseve.

Kur një bankë tregtare kthen atë që ka marrë hua nga banka qendrore, ajo duhet të paguajë një normë interesi. Banka qendrore ka fuqinë të vendosë normat e saj të interesit, të cilat në mënyrë efektive përcakton çmimin e parasë.

Këto janë normat bazë që bankat qendrore po rrisin aktualisht për të zbutur inflacionin.

Nëse banka qendrore vendos norma më të larta për bankat komerciale, bankat komerciale nga ana e tyre rrisin normat që u ofrojnë familjeve dhe bizneseve që duhet të marrin hua.

Si rezultat, borxhi personal, kreditë e makinave, kartat e kreditit dhe hipotekat janë më të shtrenjta dhe njerëzit bëhen më ngurrues për t'i kërkuar ato. Kompanitë që kërkojnë rregullisht kredi për të bërë investime, fillojnë të mendohen dy herë përpara se të bëjnë një lëvizje.

Kushtet më të shtrënguara financiare çojnë në mënyrë të pashmangshme në një rënie të shpenzimeve të konsumatorëve në shumicën ose të gjithë sektorët ekonomikë. Kur kërkesa për mallra dhe shërbime ulet, çmimi i tyre tenton të bjerë.

Kjo është pikërisht ajo që bankat qendrore synojnë të bëjnë tani: të frenojnë shpenzimet për të frenuar inflacionin.

Por efektet e politikës monetare mund të duhen deri në dy vjet për t'u materializuar dhe për këtë arsye nuk ka gjasa të ofrojnë një zgjidhje të menjëhershme për sfidat më urgjente.

Gjërat i ndërlikojnë është fakti se energjia është sot shtytësi kryesor pas inflacionit, i nxitur fuqishëm nga një faktor që nuk ka lidhje me ekonominë: pushtimi i Ukrainës nga Rusia.

Benzina dhe energjia elektrike janë mallra që të gjithë i përdorin pavarësisht se sa kushtojnë, kështu që një rënie e shpejtë e kërkesës për të ulur çmimet nuk mund të merret si e mirëqenë.

Kjo shpjegon pse bankat qendrore, si Fed, po ndërmarrin hapa të tillë radikalë, edhe nëse kjo përfundon duke dëmtuar ekonominë. Politika monetare agresive është një ecje në litar: bërja e parave më të shtrenjta mund të ngadalësojë rritjen, të dobësojë pagat dhe të nxisë papunësinë.

"We're not trying to trigger a recession," said US Federal Reserve Chairman Jerome Powell. "Let's be clear about this."