Mero Baze's return to his old love, poetry
“Mos i besoni poetët që këndojnë Shqipërinë,
S’është më Atdheu që na ka bërë për të qarë.
Ngjajmë shumë me të edhe pse s’e dimë,
E vramë ne atë apo ai na ka vrarë...”
2024-11-08 14:34:59
TiranaPost
From Ilirian Zhupa/ A tribal sorrow, a heartbreaking nostalgia, many poems of abandonment, loss and haunting, like an elegiac symphony for yourself, within yourself, from yourself and of course... for us too.
That was the feeling I got from the first reading of this poetry collection. Then, this feeling is strengthened and extracted from the reverberations and losses of the rereading of four cycles of poems that, like the four sides of the horizon, show different views and times of the same poetic world that tends to ignite the metaphorical flame of artistic experiences and emotions in each of them. us.
Mero Baze started the path of poetry early. Poetry was the first candle that lit the paths to the great forest of words. With these words, he beat numerous writing, journalism, analysis and controversy, memoirs and historiography, but apparently, the "first Republic" and the last word for him, was and remains poetry.
I remember the block of poems that my fellow patriot, a geology-mining student, brought to the newspaper "Zëri i rinija" to read together. They smelled of lush nature, the breeze and the humidity of the South. He published only a few of them, then kept silent for a long time, to appear ten years ago with the book titled "South" and today, almost forty years after that meeting, with the almost anthological book of poetry "Muddy Rain".
Before the four cycles that make up this book, like a shocking testament, is the ballad "Atdheu". Not the one we have, but the Motherland that poets love and poets are not allowed: beautiful, tall, heroic, faceless as a rock, noble, honest, wise, patriotic.
But in fact, says the author, the truth of the motherland is different and the poets cover this truth with their veil of love. The Motherland like a crippled horse, "pulls the cart of troubles every day", boatmen tear the seas, sons get lost in drug houses and leave "Mothers in black scarves drowned in the sun..." The appearance of the Motherland changes and is embellished with the money earned without work, the people his "they swallow tears in front of the truth", grandmothers no longer have grandchildren to tell them fairy tales, many writers and public figures become rich from trash and not from books, etc., etc. Even though the Motherland "has towers, cars and treasures, it unfolds and shows the unwashed shirt."
This brassy, dense, open, whipping articulation is one of the rare cases in Albanian poetry. The journalist, the polemicist, the tireless analyst who faces the bare truths every day, in this poem is defeated, gives justice to the silent and withdrawn poet within himself, despite the fact that he says rhetorically:
"Don't believe the poets who sing about Albania,
It is no longer the Motherland that made us cry.
We look a lot like him, even though we don't know it.
Did we kill him or did he kill us..."
Një apel i qartë, gati i përjetshëm që e kanë lënë të gdhendur Naimi, Konica, Fishta, etj.
Ky libër me poezi, kjo poemë elegjiake, me të katër pjesët e saj, i këndon humbjes, asaj të përgjithshmes dhe asaj vetjakes, asaj të përbotshmes dhe asaj të për veçmes, asaj të priturës dhe asaj të stisurës. Braktisjes së gjërave të shtrenjta, botës që na ikën përditë, na shket nga sytë, nga duart, nga mendja e nga shpirti si rëra...
Të katër ciklet, si katër harqe ure, kërkojnë të mbar tin në të ardhmen fëmijërinë me gjërat e saj të shenj ta, kohën që jetuam me privacionet dhe qëndresën e saj, vdekjen e trishtë që na merr nga duart e nga sy të njerëzit më të dashur dhe dashurinë që na bën të mbetemi gjer në frymën e fundit si “Pylli që pret se mos vijnë (sërish) zogjtë...”
Në poezitë e këtij libri, nën hirin e fjalëve dhe ima zheve të trishta, është prushi që ruan ndezur zjarrin e fëmijërisë, ashtu siç ruan nëna për të birin që është larg, me këmbëngulje e merak, një vesh rrushi në har dhinë e oborrit.
"Mes floririt që shkund vjeshta ndër pemë,
...nga zogjtë përgjysmuar…”
Duke numëruar ditët e kthimit në shtëpi, ajo bëhet vetë zog dhe shpend me krahë që të shpëtojë ç’të mundë për djalin që kthehet me pushime në dimër.
Sot, u jemi larguar shumë malit, fushës, pyllit, lu mit, fisit, fshatit, qytetit periferik, pa e kuptuar që po i largohemi vetes. Me sa duket, në viset tona, në vendin tonë jemi shndërruar në banorë dixhitalë që ndjehemi e sillemi si turistë. Edhe kur të gjitha këto i ruajmë në kujtesë, nuk mund t’ua kthejmë kurrë jetën, gjallërinë dhe harlisjen që kanë pasur.
Nëna, kur djali e çon pas shumë kohësh në fshat, nuk sheh më asgjë nga ato që kishte lënë dhe autori e gjen
“…herët, të vetme në verandë,
duke vizatuar shtëpinë e vjetër me lot...”
Babai, në poezinë “Udhëtimi i fundit”, gjen gjithçka të zvogëluar e të rrëgjuar dhe ndjehet në faj.
“Bastuni dridhej nga mungesa e peshës
Si degë pa gravitet që në ajër rri.
Kostumi ishte bosh, qe fshehur babai
Nga frika mos e merrja me vete përsëri...”
Jo thjesht për autorin, as për nënën dhe babain, por edhe për djemtë e tij, vendlindja nuk është më ajo e rrëfimeve. Nuk ka më dhelpra, zogj që flenë në brirët e drerëve, ujq që i zbon qeni besnik, mëllenja, ujëra, ujëvara, pyje pa fund...
Vendlindja e treguar prej tij për djemtë, tani është një gënjeshtër e madhe.
"...I gënjeva djemtë nga frika mos harroja Vendlindjen që e lashë qysh fëmi
Dhe hakmarrja e braktisjes më ndëshkoi, Ma plasi shpirtin si çdo dashuri...”
Ndenjëm gjatë në temën e fëmijërisë, sepse aty janë çelësat që hapin dyert metaforike të poezisë së Mero Bazes. Edhe çelësi për të hapur guackën e ciklit “Zëra pa jehonë”, poezi të shkruara kryesisht në Krastë e Batër - Martanesh, në prag dhe kapërcyell të shembjes së sis temit diktatorial. Ky grusht poezish nga jeta e njerëzve të mbyllur mes maleve, ku “...mijëra vetë marrin frymë dhe nën dhe...”, janë një homazh për minatorët dhe të burgosurit politikë të regjimit.
“Këtu nuk vihet për t’u pasuruar,
Megjithëse gurë të çmuar nxirren përditë.
Këtu vijnë ata që s’kanë ç’të humbasin;
As jetën, as vdekjen, as dashuritë!”
Me rënien e regjimit, të burgosurit politikë lirohen.
"Te dera e hekurt nuk presin më nënat
Me shpresën fshehur futës së zezë,
Si ftua që s’kalbej nga koha e gjatë
Në sepeten e durimit mësuar të presë.”
Ndërsa të burgosurit kanë ikur, në ngrehinat fanta zma kanë ngelur vetëm rojet e burgut dhe familjarë të tyre që përpiqen të pastrojnë gjithçka, (mbase dhe njo llat e gjakut e krimit).
“Ata që ikën s’kishin gjë për të lënë,
Ata që mbetën kanë frikë Lirinë...”
Në poezinë e njëmendtë shqipe dhe botërore, ka shu më vjeshtë, shi dhe baltë, shumë dhimbje dashurie dhe ndarjesh. Kështu, në visin ku “Strehët e vjetra s’i mbaj në dot më çerdhet...”; ku Trifon Xhagjikën autori e sjell të gurtë lart, në fshat, që
“...Të jetë larg vrasësve të rinj,
Që vrasin fjalën të mos ketë poetë...”
Ku Arben Runës i sjell në Nivicë shtëpinë, librat dhe orenditë, por s’e sjell dot atë vetë.
Ku miqtë “shpikin” Sokol Olldashin ndryshe dhe i thonë:
“S’na duheshe shumë kur ishe mes nesh,
Të ribëmë se na duhesh tani që ke ikur...”
Ku mbase jo vetëm metaforikisht, mbi ne bie shi me baltë dhe ku “Liria (ka) ardhur pa bukë me vete.”
Mero Baze ka shumë dashuri e dhimbje, ka shumë pen gje e përbetime në poezinë e tij.
Të gjitha bashkë i japin forcë e peshë fjalës poetike. Nën trysninë e tyre, fjala merr shkëlqime, kuptime dhe nënkuptime të shumta metaforike. Dashuria për auto rin ndrin si dielli dhe mbytet si Titaniku.
Ajo është e re dhe e vjetër, e parë dhe e fundit, e ëndërrt dhe reale.
Gjithë poezitë e dashurisë shfaqin një shkëlqim dhe përhumbje të qenies njerëzore, sikur janë një manual për dashuritë e gjalla dhe të vdekura...
“Eci në park me shpresë se jam vetëm,
Pa kthyer kokën pas kush vrapon.
Fantazmat tuaja e di që janë rrotull,
Por veç meje askush s’i dallon...
Eci si në një varrezë me varre pa emra
Njerëzish që s’dihet si vdiqën, kush janë.
Ndoshta thonë se jam vrasësi i tyre
Dhe pse të gjithë e dinë që më vranë...”
Dhe pastaj, përfundimi aksiomatik:
“Të gjitha dashuritë i ruan tradhtia,
Siç ruajnë mikrobet verën në plevicë...”
Pavarësisht se ç’shkruhet në CV -në zyrtare të au torit, cilido që do lexojë këtë libër me poezi, veç kë naqësisë artistike do shohë si në një ekran filmi, herë bardhë e zi e herë me ngjyra, jetën dhe brendinë e vër tetë të Mero Bazes. Sepse poezia, kjo “gjë” e vogël dhe naïve, si natyra, e brishta, e buta, e lehta, kur është e njëmendtë si në këtë libër, na çon të prekim e të ndjej më thelbin e vërtetë të qenieve njerëzore. Sepse thelbi i mbijetesës së botës, është mbijetesa e gjërave të buta; e barit, e pemës, e shpendit, e algës, e prekjes, e pritjes, e dashurisë, e lindjes, e vdekjes, e ndjenjës...
Persecutions and summits are not eternal, countries and states disappear from the face of the earth, wars and peaces are forgotten, but the fragile, small one sprouts and grows even on the ruins. That inside, clear and dark, is the most serious manifestation and shelter that can be built by words for man. It is the seed-essence, and this book seeks to be the bridge that leads these unmodified seeds of life into the future.
"My aunt is a torn coat
Waiting for the sun to patch with clouds.
My aunt is a sweat shirt,
It gets wet and dries on the body when I wear it."
Can anything else be added or removed about the mahallas of our great-grandparents and ours after these verses?
I was and am convinced that regardless of the many crafts with the word that he exercises, poetry is the "Achilles heel" for Mero Bazen, just as it is for his fellow patriots and distinguished friends from Tepelena, Petrit Ruka, Sadik Bejko, Qazim Shemaj etc.
August, 2024
