Art dhe Kulturë

The interview that changed my life, I owe everything to Milan Kundera

The interview that changed my life, I owe everything to Milan Kundera

"Milan Kundera has changed my life," writes Alain Finkielkraut, one of France's most beloved and hated philosophers and intellectuals, in his newly published autobiographical book. Why? He explains in this interview.

How did you get to know Kundera?
In 1978, the then Corriere della Sera correspondent Alberto Cavallari, had agreed with Michel Foucault to create a small team that would show the new intellectual trends that were being created and realize some reports of ideas that would were published in the newspaper. I was a kind of general secretary of this cell and did two reports: one for the libertarian right in the United States and another with Benny Lévy for the normalization of relations between Israel and Egypt. I then proposed an interview with Milan Kundera and Foucault was very enthusiastic, urging me to give it a try. So I called the great Czech writer who was in Paris.

Kundera is still known today for not giving interviews.
As well as the fact that he does not answer the phone. Or responds wife Vera, in an increasingly evasive way. But my stubbornness overcame their fears and I left an appointment. In the end, I managed to interview him.

An extraordinary conversation which for three days occupied the "third page" of the Corriere della Sera in June 1980. You spoke of the exile, of the Prague spring, of Czechoslovakia, of the lyrical Marxism that continued to fascinate all those intellectuals.
Thus was born a friendship that lasts to this day and to me is a blessing. I owe it to him for the best understanding of the world in which I live. Kundera spoke of a reality we all believed we knew very well, Soviet totalitarianism, but with a vocabulary never used: he introduced the names of countries, of civilizations. Near the paradigms of "communism and capitalism", "totalitarianism and democracy", Kundera explained that what was happening in Central Europe was not only summed up in political, ideological tragedy, but spoke of a "Russian-Soviet" game. Russian civilization wanted to dominate other civilizations and Czechoslovakia was the colonized west. To us, who had taken part in the Vietnam War, it seemed absurd. The West, before Kundera said these things, was just a colonizer.

Me sytë e Kunderës ju më pas vëzhguat konflikte të tjera?
Ai këndvështrim më shoqëron edhe sot. I detyrohem Kunderës për mënyrën se si interpretova luftën në ish-Jugosllavi, duke mbështetur të drejtat e kroatëve dhe sllovenëve për t’u bërë pjesë e Europës, sepse Jugosllavia, një shtet i ndarë mes alfabetit latin dhe cirilik, nuk ishte një komb. Dhe nuk e harroj mësimin e Kunderës kur shoh efektet e ndryshimeve demografike në Europë. Gilles Kepel flet për një “frakturë franceze” dhe mendoj se është e vërtetë, pasi një pjesë e emigrantëve refuzojnë të asimilohen pasi vijnë nga një civilizim tjetër, prej të cilit nuk kanë ndër mend të heqin dorë. Pastaj Kundera ishte thelbësor për mua edhe në studimet letrare.

Ju pajtoi me romanin.
Kishim një ide radikale për modernitetin, që në letërsi do të duhej të shfaqej si braktisje e paraqitjes së jetës reale në roman. Epoka e re e romanit, siç thoshte Roland Barthes, “festa e kuptimit”, do të duhej të ishte objekt në vetvete. Por erdhi Kundera dhe na tregoi një histori krejt tjetër: të jesh modern nuk do të thotë të thyesh çdo marrëdhënie me të shkuarën, por të avancosh me zbulime të reja në rrugët që kemi trashëguar.

Dhe në këtë mënyrë arritët te Philip Roth.
Sërish falë Kunderës u afrova me romanin si formë investigimi i realitetit njerëzor, me veprat e Dostojevskit, Henry James, Joseph Conrad, Vasilij Grossman, Albert Camus dhe më vonë të Philip Roth, pa dyshim romancieri tjetër që ka ndikuar shumë tek unë. Librat e tij nuk rrinë kurrë në raft, duhet t’i rilexoj vazhdimisht. Si Kundera, Roth ka formësuar vizionin tim për botën. Shihni çmendurinë e “cancel culture” që është shfrenuar në SHBA sot, këta njerëz të egër të mendimit të djathtë që dominojnë universitetet: është Njolla njerëzore e Roth.

Një hap i vogël prapa: Si u njohët me Michel Foucault?
Në vitin 1977 Foucault i shkroi një letër Pascal Bruckner, që së bashku me mua ishte autor i “Çrregullimi i ri i dashur”, duke i bërë komplimente. Aty ne shpjegonim se liria seksuale për të cilën flitej aq shumë nuk i dha drejtësi as dëshirës dhe as dashurisë.

Dhe kështu, Alain Finkielkraut, sot imazhi i intelektualit të hekurt, mori pjesë një pasdite në një festë lizergjike në shtëpinë e Foucault.
Nëse e tregoj këtë episod nuk është për t’i dhënë ritëm tregimit, por për të treguar nivelin e mendimeve të hapura që kishte Foucault. Në atë kohë, droga gjendej kudo dhe një të dielë pasdite një prej miqve të tij më telefonoi duke më thënë: “Kemi ca Lsd, eja”. Kështu përfundova në rue Vaugirard. Kam lindur në vitin 1949, kam qenë pjesë e “gjashtëdhjetë e tetës” siç thuhet. Por kurrë nuk e kam pëlqyer kanabisin, ndoshta sepse nuk tymos. Por Lsd-në e pëlqeja. Për hir të Zotit, e kam përdorur vetëm ndonjëherë, por asgjë e jashtëzakonshme, asnjë haluçinacion, vetëm kam përjetuar ndjesinë e të qeshurit me njerëzit që kisha përreth. Në përgjithësi, më pëlqen më shumë të jem hiperaktiv sesa i mërzitur. Gjithsesi, atë pasdite shkova te Foucault dhe ai më hapi derën. Në tapet gjendeshin drogëra, por i zoti i shtëpisë më ftoi në zyrën e tij të punës për të folur. Diskutuam për shumë gjëra deri në perëndim të diellit.

Më 1 maj 2002, në ditët e mobilizimit kundër Jean-Marie Le Pen i cili kaloi në balotazh në zgjedhjet presidenciale, ju morët pjesë në një debat republikan në Bataclan, një vend i destinuar për t’u bërë tragjikisht i famshëm, së bashku me kryeministrin e ardhshëm Jean-Pierre Raffarin, presidentin e munguar Dominique Strauss-Kahn dhe të tjerë. Ju ishit i vetmi që thatë fraza si: “Është e turpshme që njerëzit që kanë mundësi të dërgojnë fëmijët e tyre në shkollën e mesme Henri IV në Paris, i lejojnë vetes t’u japin mësime periferisë që të votojë për Le Pen”.
Jam i lumtur që ju i mbani mend këto fjalë dhe i lehtësuar sepse druhesha se kisha marrë pjesë edhe unë në atë klimë teatrale, lirike dhe fantazmagorike në të cilën të gjithë dukeshim sikur bënim rezistencë. Ishte qesharake të flitej për Jean-Marie Le Pen si rikthim të fashizmit. Nuk ishte e vërtetë. Po, në disa periferi franceze njerëzit nuk ndihen më si në shtëpi dhe përgjigja si atëherë ashtu edhe sot është ta përballesh me një shqetësim legjitim këtë problem, por jo ta braktisësh problemin në duart e të djathtës ekstreme për ta kriminalizuar më pas.

Gjërat sot kanë ndryshuar dhe ju nuk jeni më i vetëm. Por çfarë mendoni për disa liderë si Trump?
Është e tmerrshme që vullneti për t’i thënë gjërat siç janë është mishëruar në një president megaloman dhe tekanjoz si një fëmijë. Spektakli që sot ofrojnë Shtetet e Bashkuara është dekurajues: përballet një Parti Republikane e përfaqësuar në formë karikature nga Trump dhe një e majtë radikale që praktikon një “cancel culture” në të cilën Joe Biden duket se është i burgosur. Njëri shtrëngon tjetrin. Kemi ngecur në kthetrat e dy idiotësive.

* Alain Finkielkraut is a French philosopher, author of many books on tradition and identity, French colonialism, immigrant assimilation, education, and the Yugoslav wars. He became part of the Department of French Literature at the University of California in 1976, and from 1989 to 2014 was Professor of History of Ideas at the Ecole Polytechnique in France. The interview was translated into Albanian by Erjon Uka.